Με ένα εξαιρετικό, κατά τη γνώμη μας κείμενο, ο xιώτης στην καταγωγή ιστορικός Μιχάλης Μόσχος όχι μόνο προσπαθεί να αφυπνίσει, την τελευταία στιγμή, για τη σημασία και τη σπουδαιότητα των τότε δραματικών γεγονότων της μεγάλης σφαγής της Χίου, αλλά προβάλει την ενίσχυση της ιστορικής μνήμης ως έναν από τους βασικότερους μοχλούς της εθνικής μας δύναμης, η οποία πρέπει συνεχώς να ενισχύεται ενάντια σε όλα αυτά που ξεδιπλώνονται μπροστά μας και καταμαρτυρούν ότι τα δύσκολα έρχονται…
Το κείμενο του Μ. Μόσχου
Από τά μέσα τού 11ου αιώνα η Νέα Μονή, αφιέρωμα τού ευσεβούς αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Μονομάχου στην Παναγία, καταλαμβάνει το κέντρο τής Χίου. Τον υψηλό τρούλο τής σταυροειδούς εκκλησίας κοσμεί περίοπτος σταυρός. Το ιερό της αντικρύζει τά άσπρα χώματα τής Ιωνίας. Τά μωσαϊκά της, ιδιαίτερα τής Βάπτισης και τής Ανάστασης, θεωρούνται εφάμιλλα τού Οσίου Λουκά, ενώ οι κραταιοί, μειλίχιοι αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ προστατεύουν την Αγία Τράπεζα, αλώβητοι για δέκα αιώνες.
Λίγες μέρες μετά το Πάσχα τού 1822 Οθωμανικά στρατεύματα κατέσφαξαν χιλιάδες αθώους άοπλους Χιώτες πού είχαν καταφύγει στἀ κτίσματα τής Μονής. Το οστεοφυλάκιο συντηρεί μέχρι σήμερα τά οστά και τά κρανία τους. Αλλά οι σφαγές επεκτάθηκαν στα παρεκκλήσια και στις σκήτες, στα κτήματα και στα σπήλαια τού μοναστηριού. Στο ορεινό μετόχι πίσω από τη Νέα Μονή χτίστηκε αργότερα ο Αγιος Λουκάς πάνω στους ομαδικούς τάφους των σφαγιασθέντων: μονόκλιτος ναός από ακατέργαστη ξερολιθιά πάνω σέ θολωτά οστεοτάφεια πού σχηματίζονται από τά βράχια. Μια φορά το χρόνο, την Κυριακή τού Θωμά, τελείται μνημόσυνο για τίς χιλιάδες αθώες ψυχές και ψάλλεται με κατάνυξη Χριστός ανέστη εκ νεκρών… Φέτος έχουν περάσει 200 χρόνια από την μεγάλη Σφαγή.
Δίπλα ακριβώς στον Αγιο Λουκά, χαμένος μέσα στην άγρια βλάστηση, σχεδόν θαμμένος μέσα στα πετρώματα τού βουνού, στέκει ακόμα ένας μεγάλος ξύλινος σταυρός ριζωμένος στα βράχια. Δεν γράφει ονόματα, αλλά ο πατέρας Διονύσιος μας τον ονοματίζει «τάφο των ανηλίκων» αφού εκεί θάφτηκαν ομαδικά όλα τά βρέφη και ανήλικα παιδιά πού σφαγιάστηκαν αναίτια. Ο ήχος τού θυμιατού και το Χριστός Ανέστη αντηχούν σέ ολόκληρη την μικρή κοιλάδα πού μας περιβάλει.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η δύναμη τής λήθης ικανοποιεί ανθρώπινες ανάγκες επιβίωσης. Αλλά για κάθε έθνος, για κάθε λαό η ιστορική μνἠμη συνιστά πηγή γνώσης και δύναμης. Η θυσία τής Χίου δημιούργησε το παγκόσμιο κίνημα τού φιλελληνισμού, ενέπνευσε τούς πρώτους ήρωες φιλέλληνες πού προδόθηκαν στη μάχη τού Πέτα τον Ιούλιο τού 1822, όπως ενέπνευσε τον Delacroix, τον Hugo, τον Shelley, τον Βύρωνα. Η θυσία τής Χίου κέρδισε αναφανδόν την μεγἀλη μάχη τής ευρωπαϊκής κοινής γνώμης τέσσερα χρόνια πρίν το Ολοκαύτωμα τού Μεσολογγίου.
Η αδιαφορία για την ιστορική μνήμη αυτής τής τραγικής όσο και ηρωϊκής θυσίας δεν ψέγει μόνο τίς διοικητικές και εκκλησιαστικές αρχές τού νησιού αλλά και την κυβέρνηση, ιδιαίτερα το Υπουργείο Πολιτισμού. Η φετινή 200ή επέτειος δεν μνημονεύεται επαρκώς. Το νησί τής Χίου δεν αξιώθηκε να οργανώσει εκδηλώσεις εθνικής μνἠμης. Η Βιβλιοθήκη Κοραή, τά μουσεία και ιδρύματα τού νησιού παραμένουν κωφάλαλα.
Απομένουν έξη μήνες τού φετινού επετειακού έτους. Πληροφορούμαι ότι Χιώτες τού απόδημου ελληνισμού (με τη γνωστή φιλοπατρία πού ανέκαθεν τούς διακρίνει) προσπαθούν να αναπληρώσουν το επετειακό κενό.
Μἐ εκτίμηση,
Μιχάλης Μόσχος
