Ο πόλεμος αλλάζει τα πάντα και στην Ευρώπη έχουμε ένα νέο τοπίο. Στη μεγαλύτερη πολεμική σύγκρουση στην Ευρώπη μετά το 1945, η Ρωσία διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις και από την άλλη πλευρά δεν είναι μόνο η Ουκρανία. Είναι όλη η Ευρώπη, όλος ο Δυτικός κόσμος που δεν απαντά με στρατιωτικές επιχειρήσεις αλλά με σκληρά οικονομικά αντίμετρα (κυρώσεις). Ως ασύμμετρο πόλεμο τον όρισε ο Ευάγγελος Βενιζέλος (Το Βήμα 27/2/22).
Η ρωσική εισβολή αλλάζει όχι μόνο το γεωπολιτικό τοπίο στη Γηραιά Ήπειρο, αλλά και τον ρου της διεθνούς πολιτικής. Πολλά κράτη θα δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στους εξοπλισμούς και ίσως υπονομευτεί η διεθνής συνεργασία για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προβλημάτων.
Ο αρνητικός πρωταγωνιστής των ημερών ο πρόεδρος της Ρωσίας μέχρι πρόσφατα βρισκόταν ενώπιον ενός διλήμματος. Μπορούσε να επιλέξει να κάνει τη χώρα του τέτοια δύναμη που μακροπρόθεσμα θα σήμαινε μια μόνιμη στρατηγική έντασης. Μπορούσε επίσης να επιλέξει να καταστεί πρωταγωνιστής και εταίρος σε μια νέα τάξη ασφάλειας και σταθερότητας στην Ευρώπη. Έχει πλέον επιλέξει το πρώτο και εξελίσσεται σε παρία της διεθνούς κοινότητας.
Από την άλλη πλευρά το ΝΑΤΟ αποκτά πάλι ένα αποτύπωμα στην Ευρώπη απαραίτητο για την ασφάλειά της προς το παρόν τουλάχιστον.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση από τη δική της πλευρά ενισχύει τη συνοχή της και βιώνει μια άμεση γεωπολιτική ενηλικίωση στο στρατηγικό και αμυντικό επίπεδο. Η απόφαση για χρηματοδότηση της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, αποτελεί σημείο καμπής για την ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η ΕΕ αποκτά πλέον έναν ουσιαστικό ρόλο στη γεωπολιτική σκηνή. Δεν είναι πλέον μόνο μια ήπια δύναμη υπερασπιστής των αξιών και του κράτους δικαίου. Μπορεί να διαθέσει και σκληρή ισχύ για να υπερασπιστεί τις αξίες της ειρήνης, της δημοκρατίας, της συμφιλίωσης και της αλληλεγγύης. Εδώ αξίζει να υπογραμμιστεί πως χώρες αρνητές της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία διέβησαν τον Ρουβίκωνα και άλλαξαν στάση μέσα σε λίγες μέρες. Συνειδητοποιούν πλέον την κομβική έννοια των ευρωπαϊκών συνόρων και πως το προσφυγικό ζήτημα είναι ένα πρόβλημα ευρωπαϊκό και όχι πρόβλημα εκείνων των χωρών που έτυχε να είναι πρώτη πύλη εισόδου για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σήμερα στη θέση της Ελλάδας είναι η Πολωνία και η Ουγγαρία.
“Είναι πόλεμος εναντίον του ελεύθερου κόσμου. Ο πόλεμος αυτός θα εξελιχθεί σε καταστροφή για τη Ρωσία. Ζούμε αλλαγή εποχής, ο κόσμος μετά τον πόλεμο δεν θα είναι όπως ήταν πριν”, δήλωνε την περασμένη Κυριακή ο γερμανός καγκελάριος Σολτς ακυρώνοντας μια ολόκληρη εικοσαετία Σρέντερ και Μέρκελ και αλλάζοντας στρατηγική κατεύθυνση και το αμυντικό δόγμα της Γερμανίας. Η έγκριση από την Μπούντεσταγκ ενός άνευ προηγουμένου προγράμματος αμυντικών δαπανών, αποτελεί ιστορική ρήξη στην εξωτερική και αμυντική πολιτική της Γερμανίας βάζοντας ταυτόχρονα τέλος στην προνομιακή σχέση του Βερολίνου με την Μόσχα.
Πάμε λοιπόν για μια ΕΕ όχι μόνο της ήπιας ισχύος (ΕΕ οικονομική δύναμη) αλλά και της σκληρής ισχύος!
Πρόκειται για μια τεράστια αλλαγή προς την κατεύθυνση της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης. Αυτό που ζητούσαν όσοι μιλούσαν για την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης κι έβρισκαν μικρή ανταπόκριση το κατάφερε ο Πούτιν με την εισβολή στην Ουκρανία. Η προοπτική αυτή θα ενισχυθεί από την ξαφνική γεωπολιτική ενηλικίωση της Γερμανίας που είναι απαραίτητη για να συμπληρώσει το ρόλο της Γαλλίας και τις προσπάθειες του προέδρου Μακρόν που στοχεύουν στην πολιτική ενοποίηση και στη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης. Η ιστορική στροφή της Γερμανίας είναι το νέο μεγάλο δεδομένο από τη ρωσική εισβολή στη Ρωσία. Η απόφαση της Γερμανίας να επενδύσει στην άμυνα και να αποστείλει όπλα στην Ουκρανία εξυπηρετεί βεβαίως τόσο τις ΗΠΑ όσο και το ΝΑΤΟ καθώς το πρόγραμμα αμυντικών δαπανών υπερκαλύπτει τον στόχο της Ατλαντικής Συμμαχίας για αμυντικές δαπάνες τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ της χώρας.
Όσο για την Ελλάδα, δεν είναι μεταξύ Ανατολής και Δύσης, όπως υποστηρίζουν αρκετοί, ούτε ουδέτερη είναι, ούτε ίσες αποστάσεις τηρεί. Τις δυτικές αξίες ενστερνίζεται και τα δυτικά συμφέροντα υπερασπίζεται. Η Ελλάδα είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης (ευτυχώς) και αποτελεί εγγυητή της ειρήνης, της ασφάλειας και της συνεργασίας στην περιοχή. Και αυτό είναι κομβικής σημασίας για την ευρωπαϊκή κυριαρχία στη σημερινή γεωπολιτική στιγμή. Γιατί χρειαζόμαστε μια πιο κυρίαρχη και πιο ανεξάρτητη Ευρώπη που θα διαθέτει στρατηγική αυτονομία. Να μπορεί να διαχειριστεί τις διεθνείς κρίσεις μόνη της και να εγγυάται τα εξωτερικά σύνορά της.
Οι εξελίξεις στην Ουκρανία μεταξύ των πολλών νέων δεδομένων δείχνουν και πόσο εύστοχη ήταν η στρατηγικής σημασίας εταιρική συμφωνία του Σεπτεμβρίου του 2021 μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας. Αυτό που επιχειρούσαν το προηγούμενο διάστημα Μακρόν και Μητσοτάκης για μια ευρωπαϊκή συνεργασία στην άμυνα και στην ασφάλεια, εμφανίζεται πλέον ως μοναδική επιλογή για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η ρωσική εισβολή ενίσχυσε τις θέσεις εκείνων των χωρών που εργάζονταν για περισσότερη Ευρώπη. Με περισσότερη συνοχή οδηγηθήκαμε εκ των πραγμάτων σε μια νέα αλληλεγγύη συμφερόντων σε ευρωπαϊκό επίπεδο που συμπληρώνει και δεν ακυρώνει το εθνικό συμφέρον.
*Ο Σωτήρης Ντάλης είναι αν. καθηγητής διεθνών σχέσεων και ευρωπαϊκής ενοποίησης στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
