Θα μπορούσε κανείς εύλογα να ισχυριστεί ότι τα πρόσφατα γεγονότα στις ΗΠΑ με την εισβολή στο Καπιτώλιο οπαδών του απερχόμενου προέδρου Ντόναλντ Τραμπ προκειμένου να εμποδίσουν την επικύρωση της ανάληψης της ηγεσίας του Λευκού Οίκου από τον Τζο Μπάιντεν, αποτέλεσαν ένα ηχηρό χαστούκι προς την δημοκρατία.
Από την άλλη πλευρά υπάρχει και ο αντίλογος που υποστηρίζει ότι επρόκειτο για μια κίνηση αναμενόμενη, σαν ένα κύκνειο άσμα του ακραίου ρατσιστικού λαϊκισμού που ο Τραμπ πρεσβεύει.
Ότι κι αν από τα δύο ισχύει η δημοκρατία βγαίνει τραυματισμένη από την όλη αυτή διαδικασία. Και πάντοτε θα συμβαίνει αυτό όταν σε μια κοινωνία ενυπάρχουν δύο τραγικές παράμετροι:
Α) Όταν σε καιρό ειρήνης υπάρχει έλλειμμα δημοκρατίας. Αυτό θα μπορούσε ο καθένας να το παρατηρήσει στον τρόπο λειτουργίας των θεσμών, στην μη αξιοκρατική ανάληψη θέσεων, στην ατιμωρησία και την ανοχή που οι εκάστοτε δημοκρατικές εξουσίες δείχνουν απέναντι στον επικίνδυνο – άκρατο λαϊκισμό, τις ακροδεξιές αντιλήψεις, την έλλειψη παιδείας, τον ρατσισμό εν γένει.
Β) Όταν οι υποτίθεται ευνομούμενες δημοκρατικές Πολιτείες αφήνουν τα δύο ιδεολογικά άκρα της πόλωσης να διογκωθούν σε τόσο μεγάλο βαθμό που τα σύνορα του ενός έρχονται να ταυτιστούν με τα σύνορα του άλλου δημιουργώντας ένα εξαμβλωματικό τοξικό κοινωνικό περίβλημα μέσα στο οποίο δυσκολεύεται να αναπνεύσει ο υγιής δημοκρατικός πολίτης. Σε μια τέτοια κατάσταση φαίνεται να νομιμοποιούνται ενέργειες που φαλκιδεύουν το μέλλον της Πολιτείας, θολώνουν την διαυγή πολιτική σκέψη, μετατρέπουν τον λύκο σε κριάρι, καταρρακώνουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δημαγωγούν και στέλνουν τη δημοκρατία στο…απόσπασμα.
Στην νεότερη ελληνική ιστορία πολλές φορές έχουμε ζήσει παρόμοιες καταστάσεις. Μνημονεύω εδώ τις δύο κατά τη γνώμη μου χαρακτηριστικότερες:
Α) Παραμονές των εκλογών της 2ας Νοεμβρίου του 1920, όπου το περιβόητο σύνθημα «Σφυρί Δρεπάνι και Ελιά Στεφάνι» (το σφυροδρέπανο σύμβολο των αριστερών χέρι χέρι με την ελιά/στεφάνι το σύμβολο της βασιλικής εξουσίας) κυριάρχησε στους δρόμους της Αθήνας και πολλών άλλων ελληνικών πόλεων εναντίον ενός υποτιθέμενου τυράννου που μόλις είχε διπλασιάσει την χώρα σε πληθυσμό και έκταση, του Ελευθέριου Βενιζέλου. Τα αποτελέσματα εκείνης της πόλωσης γνωστά. Την εξουσία λαμβάνει μια λαϊκίστικη κυβέρνηση που με παρωπίδες και τα ώτα κλειστά οδηγεί στον μικρασιατικό όλεθρο…
Β) Σύνταγμα 2010-2011. Το ποτάμι των αγανακτισμένων έρχεται να ξεβράσει έξω από την βουλή των Ελλήνων ένα απερίγραπτο λαϊκίστικο μένος στο οποίο συνοδοιπόροι βρέθηκαν πολιτικοί από τον βασικό κορμό μιας σκληρής αριστεράς, πολιτικοί από τον ΣΥΡΙΖΑ, “δυσαρεστημένοι” του ΠΑΣΟΚ, νεοδημοκράτες , χρυσαυγίτες. Οι κρεμάλες στήθηκαν, όμως δεν απέτρεψαν τα επόμενα μνημόνια που ήρθαν με τις ευλογίες των δικών τους κυβερνήσεων.
Το συμπέρασμα που θα μπορούσε ίσως να εξαχθεί από τα παραπάνω είναι σαφές. Όταν στην πολιτική κυριαρχεί η λαίλαπα της πόλωσης των άκρων, χρειάζεται μόνο μια μικρή στιγμή ώστε να καταφέρει να εντάξει στους κόλπους και τις επιδιώξεις της τους πάντες πλήττοντας την δημοκρατία και αποδομώντας την οποιαδήποτε λογική πολιτική σκέψη.
Αυτού του είδους ο λαϊκισμός εκφράζεται με διάφορους τρόπους, στο πρόσωπο ενός «ηγέτη» όπως ο Τραμπ ή στα συνθήματα ενός δήθεν εξυγιαντικού μαζικού κινήματος. Η επίτευξη ιδιοτελών σκοπών μέσω της χειραγώγησης του πλήθους είναι πάντα το ζητούμενο…
