Εργατική Πρωτομαγιά

Η Εργατική Πρωτομαγιά είναι καθιερωμένη απεργία και μέρα τιμής για την αιματοβαμμένη εξέγερση των εργατών στο Σικάγο το 1886, οι οποίοι είχαν προχωρήσει σε κινητοποιήσεις με βασικό αίτημα την οχτάωρη εργασία. Πλέον οι διαστάσεις που έχει λάβει έχουν χαρακτήρα παγκόσμιο, συμβολίζουν και τιμούν τους αγώνες των εργατών σε όλη την οικουμένη υπενθυμίζοντας την αναγκαιότητα για ανάλογους αγώνες και στις μέρες μας.

Η πρώτη Πρωτομαγιά στην Ελλάδα που… δεν έγινε Πρωτομαγιά

Η πρώτη πρωτομαγιάτικη κινητοποίηση στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε στις 2 Μάη 1893 στην Αθήνα από τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Σταύρου Καλλέργη όπου 2000 συγκεντρωμένοι διαμαρτυρήθηκαν ζητώντας καθιέρωση οχτάωρης εργασίας, της αργίας της Κυριακής και της χορήγησης σύνταξης στα θύματα εργατικών ατυχημάτων.

Ο Πρόεδρος της Βουλής στον οποίο απέδωσαν το ψήφισμα αρνήθηκε και έδωσε εντολή να συλληφθεί ο Καλλέργης. Την επόμενη χρονιά επαναλήφθηκαν οι κινητοποιήσεις στην Πρωτεύουσα όπου σοσιαλιστικές ενώσεις πραγματοποίησαν τον εορτασμό στο Παναθηναϊκό Στάδιο προσθέτοντας στα αιτήματα την κατάργηση της θανατικής ποινής, αίτημα εξαιρετικά πρωτοποριακό για την εποχή του. Η εκδήλωση καταπνίγηκε από την κυβέρνηση και απαγορεύτηκε.

Σταύρος Καλλέργης 1865-1927

Η ματωμένη Πρωτομαγιά του 1936 στην Θεσσαλονίκη

Το 1936, επιχειρήθηκε ξανά η διοργάνωση συλλαλητηρίων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Οι αστυνομικοί άνοιξαν πυρ εναντίον των διαδηλωτών. Χωρίς αμφιβολία τα γεγονότα εκείνα στη συμπρωτεύουσα από κάποιους χαρακτηρίστηκαν ως “Ελληνικό Σικάγο” καθώς καταγράφηκαν 12 νεκροί και πάνω από 280 τραυματίες. Την άλλη μέρα ο Ριζοσπάστης κυκλοφορεί με την φωτογραφία μιας μάνας που θρηνεί τον νεαρό γιο της που έχει πέσει νεκρός. Πρόκειται για τον 25χρονο αυτοκινητιστή Τάσο Τούση. Η συγκεκριμένη εικόνα ευαισθητοποιεί τον ποιητή της “Ρωμιοσύνης”, Γιάννη Ρίτσο ο οποίος κλείνεται 2 μερόνυχτα στην σοφίτα του και συνθέτει τον “Επιτάφιο”, ποιητική δημιουργία γραμμένη σε παραδοσιακό στίχο, μνημειώδης και συγκλονιστική.

Γιάννης Ρίτσος Επιτάφιος (απόσπασμα)

Μέρα Μαγιού μού μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω,
άνοιξη, γιε, που αγάπαγες κι ανέβαινες απάνω

Στο λιακωτό και κοίταζες και δίχως να χορταίνεις
άρμεγες με τα μάτια σου το φως της οικουμένης

Και με το δάχτυλο απλωτό μου τά ‘δειχνες ένα-ένα
τα όσα γλυκά, τα όσα καλά κι αχνά και ροδισμένα

Και μού ’δειχνες τη θάλασσα να φέγγει πέρα, λάδι,
και τα δεντρά και τα βουνά στο γαλανό μαγνάδι

Και τα μικρά και τα φτωχά, πουλιά, μερμήγκια, θάμνα,
κι αυτές τις διαμαντόπετρες που ίδρωνε δίπλα η στάμνα.

Μα, γιόκα μου, κι αν μού ‘δειχνες τα αστέρια και τα πλάτια,
τά ‘βλεπα εγώ πιο λαμπερά στα θαλασσιά σου μάτια.

Και μου ιστορούσες με φωνή γλυκιά, ζεστή κι αντρίκια
τόσα όσα μήτε του γιαλού δε φτάνουν τα χαλίκια.

Και μού ‘λεες, γιε, πως όλ’ αυτά τα ωραία θά ‘ναι δικά μας,
και τώρα εσβήστης κ’ έσβησε το φέγγος κ’ η φωτιά μας.

Η Πρωτομαγιά στην σύγχρονη Ελλάδα

Χρειάστηκε να φτάσουμε στο έτος 1975 ώστε η Εργατική Πρωτομαγιά να εορταστεί με ασφάλεια σε συνθήκες νομιμότητας. Μάλιστα λίγα χρόνια μετά με υπουργική απόφαση χαρακτηρίζεται ως “υποχρεωτική αργία” ως ελάχιστη ανταπόδοση στους αγώνες των εργατών.

Η σύνδεση της Πρώτης του Μάη με την Άνοιξη.

Η Πρωτομαγιά έχει συνδεθεί με πανάρχαιες γιορτές της γονιμότητας και της καρποφορίας της φύσης. Στον ελλαδικό χώρο είναι πολλά τα πρωτομαγιάτικα έθιμα που ακόμη και σήμερα επιβιώνουν με διάφορες παραλλαγές σε Κέρκυρα, Σέριφο, Λέσβο, Χίο, Λευκάδα, Ιωάννινα κ.α.

Η κοινή αναφορά όλων είναι το περιβόητο μαγιάτικο στεφάνι που είθισται να φτιάχνεται από τις νοικοκυρές παραμονή της 1ης Μάη και να στολίζει τα μπαλκόνια και τις εισόδους των σπιτιών μέχρι την παραμονή του Αγίου Ιωάννη του Φανιστή (ή Θεριστή) που καίνε τα στεφάνια στις γειτονιές. Άλλο ένα χαρακτηριστικό έθιμο που στις μέρες μας με την αποπροσωποποίηση των σχέσεων και την επιβολή του ψυχρού ορθολογισμού της καθημερινότητας τείνει να εκλείψει, είναι οι “κλοπές” λουλουδιών και γλαστρών από νεαρά αγόρια για να τα αφήσουν στις πόρτες και τα παράθυρα των κοριτσιών που επιθυμούν.