Η πανδημία του κορωνοϊού έχει δυσκολέψει ακόμα περισσότερο την κατάσταση των ανθρώπων που έχουν τραπεί σε φυγή λόγω πολέμου, συγκρούσεων και διώξεων. Καθώς οι χώρες αγωνίζονται να προστατεύσουν τους πληθυσμούς και τις οικονομίες τους, θεμελιώδεις κανόνες του προσφυγικού δικαίου και του δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκονται σε κίνδυνο.
«Οι βασικές αρχές της προστασίας των προσφύγων δοκιμάζονται – όμως οι άνθρωποι που αναγκάζονται να διαφύγουν από συγκρούσεις και διώξεις δεν θα πρέπει να στερούνται την πρόσβαση στην ασφάλεια και την προστασία, με πρόσχημα την ανταπόκριση στον ιό, ή ακόμα και ως παράπλευρη συνέπεια αυτής», δήλωσε ο Filippo Grandi, Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
«Η διασφάλιση της δημόσιας υγείας και η προστασία των προσφύγων δεν αποκλείουν το ένα το άλλο. Δεν πρόκειται για δίλημμα. Πρέπει να εξασφαλίσουμε και τα δύο. Οι αρχές προσφυγικού δικαίου, που ισχύουν εδώ και χρόνια, μπορούν να γίνονται σεβαστές ακόμα και όταν οι κυβερνήσεις υιοθετούν αυστηρά μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας, όπως για παράδειγμα στα σύνορα.»
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) εκτιμά ότι μέχρι στιγμής 167 χώρες έχουν πλήρως ή μερικώς κλείσει τα σύνορά τους για να περιορίσουν τη διασπορά του κορωνοϊού. Τουλάχιστον 57 κράτη δεν κάνουν καμία εξαίρεση για τους ανθρώπους που αναζητούν άσυλο.
Καθώς οι πόλεμοι και η βία συνεχίζονται σε πολλές περιοχές του κόσμου, τέτοιου είδους μέτρα στην πραγματικότητα αναστέλλουν το δικαίωμα των ανθρώπων να αναζητήσουν άσυλο. Όσοι αναζητούν ασφάλεια και άσυλο αποτρέπονται στα χερσαία ή τα θαλάσσια σύνορα και επιστρέφονται ή μεταφέρονται σε χώρες όπου μπορεί να αντιμετωπίζουν σοβαρές απειλές για τη ζωή ή την ελευθερία τους.
«Ιδίως σε καταστάσεις όπου οι άνθρωποι έρχονται από σχετικά επισφαλείς χώρες καταγωγής ή διέλευσης, με περιορισμένες υποδομές δημόσιας υγείας, το να τους επιστρέφεις άτυπα πίσω στα σύνορα, μπορεί να θέτει τους ίδιους αλλά και άλλους σε κίνδυνο όταν δεν εφαρμόζονται μέτρα καραντίνας και η υγειονομική περίθαλψη είναι ανεπαρκής», τόνισε ο κ. Grandi.
Τα εθνικά μέτρα για την καταπολέμηση της διασποράς του ιού έχουν ευρείες συνέπειες. Παρατηρούμε δυσανάλογη χρήση της κράτησης για μεταναστευτικούς λόγους, αύξηση του κινδύνου σεξουαλικής βίας, περιορισμούς λόγω διακρίσεων στην πρόσβαση στην υγεία και τις κοινωνικές υπηρεσίες και μια δραματική απώλεια βιοποριστικών μέσων που ωθεί ακόμα πιο βαθιά στην φτώχεια και την ανέχεια πολλούς πρόσφυγες και άλλους ανθρώπους που βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας.
Η Ύπατη Αρμοστεία έχει απευθύνει έκκληση στα κράτη να διαχειρίζονται τα περιοριστικά μέτρα στα σύνορα με τρόπο που σέβεται παράλληλα τα διεθνή ανθρώπινα δικαιώματα και τα πρότυπα προστασίας των προσφύγων, μεταξύ άλλων μέσα από την επιβολή καραντίνας και τη διενέργεια υγειονομικών ελέγχων.
Τα μέτρα καραντίνας μπορεί, για παράδειγμα, να αποτελούν θεμιτό περιορισμό στο δικαίωμα της ελευθερίας μετακίνησης εφόσον πληρούν τα πρότυπα των διεθνών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αντιθέτως, οι ανησυχίες για την υγεία δεν δικαιολογούν τη συστηματική ή αυθαίρετη χρήση της διοικητικής κράτησης.
Τα αιτήματα ασύλου μπορούν επίσης να εξετάζονται από απόσταση σε περίπτωση που υγειονομικοί περιορισμοί απαγορεύουν τις προσωπικές συνεντεύξεις δια ζώσης. Επίσης, μπορούν να υιοθετηθούν άλλα μέτρα προστασίας, όπως η αυτόματη παράταση της διάρκειας των δελτίων καταγραφής ή των αδειών διαμονής, προκειμένουν να μπορούν οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο να έχουν πρόσβαση στην υγεία και σε άλλες υπηρεσίες.
«Ενώ το πώς προσεγγίζουμε τα ζητήματα μπορεί να προσαρμοστεί στην πράξη ώστε να ανταποκρίνεται στη σημερινή πραγματικότητα, το δικαίωμα στο άσυλο μπορεί και πρέπει να προστατεύεται ακόμα και κατά τη διάρκεια αυτής της παγκόσμιας κρίσης στη δημόσια υγεία», πρόσθεσε ο κ. Grandi.
«Διαφορετικά, υπάρχει ο κίνδυνος να υπονομευθούν οι κανόνες, οι νομοθεσίες και οι πολιτικές σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, που είναι κρίσιμης σημασίας για την προστασία των προσφύγων που έχουν απεγνωσμένα ανάγκη από ασφάλεια, και μάλιστα με τέτοιο τρόπο που μπορεί να χρειαστούν πολλά χρόνια για να αποκατασταθούν.»
